Kiến tạo diễn ngôn về lịch sử Phật giáo Trúc Lâm: Trường hợp văn bản tác phẩm Thánh Đăng Lục

Tóm tắt

Thánh đăng lục (聖燈錄) là một văn bản tác phẩm đặc biệt trong lịch sử Phật giáo Việt Nam được biên soạn theo hình thức “lục” (錄) kết hợp “tổ phả” (祖譜) nhằm xác lập một trật tự truyền thừa đặc thù trong Phật giáo Trúc Lâm. Thông qua việc ghi chép hành trạng, pháp ngữ và vấn đáp thiền cơ của năm vị vua đầu nhà Trần, văn bản tác phẩm này thể hiện một chiến lược diễn ngôn nhằm thiết lập tính chính thống và màu sắc bản địa của dòng Thiền nước Việt. Bên cạnh đó, việc văn bản tác phẩm được khắc in lại nhiều lần, với những thay đổi trong tên gọi và cấu trúc văn bản cũng là minh chứng cho việc kiến tạo diễn ngôn về lịch sử của dòng phái Phật giáo này. Trên cơ sở đó, bài viết này phân tích toàn diện cấu trúc và thể loại văn bản, lịch sử lưu truyền và các biểu hiện chiến lược ngôn ngữ trong tên gọi của Thánh đăng lục, nhằm làm rõ vai trò của văn bản trong việc kiến tạo bản sắc tông môn và khẳng định vị trí của Phật giáo Trúc Lâm trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.