Từ chủ thể thành đối tượng: Di sản, quyền lực và ngoài lề hóa cộng đồng

Tóm tắt

Bài báo này phân tích mối quan hệ giữa di sản, quyền lực và vai trò của cộng đồng trong thực hành di sản tại Việt Nam thông qua ba trường hợp điển cứu: tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, thực hành thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, và làng cổ Đường Lâm. Vận dụng khung lý thuyết diễn ngôn di sản được ủy quyền (AHD) và chính trị di sản từ dưới lên, bài viết làm rõ cách thức di sản không chỉ được hiểu như một diễn ngôn, mà còn là không gian đàm phán quyền lực giữa nhà nước và cộng đồng. Kết hợp nghiên cứu thực địa và phân tích diễn ngôn, nghiên cứu cho thấy rằng cộng đồng thường được coi là “chủ thể di sản”, nhưng trên thực tế họ thường bị loại khỏi các quá trình ra quyết định và chỉ là những đối tượng được “mời tham gia” một cách hình thức. Bài báo lập luận cho việc tái cấu trúc mô hình quản trị di sản theo hướng đồng sáng tạo ưu tiên đối thoại và chia sẻ quyền lực giữa các bên liên quan.